MBD (metaboliczna choroba kości)

Przyczyny: 

Bezpośrednią przyczyną metabolicznej choroby kości jest zaburzenie gospodarki w organizmie zwierząt trzema składnikami odżywczymi- wapniem, witaminą D3 oraz fosforem. Jednak najważniejszym elementem powodującym rozwój choroby jest odwapnienie, lub też niemożliwość przyswajania wapnia z powodu braku niezbędnych w tym procesie substancji (witamina D₃). 

Poniżej przedstawiamy najczęstsze błędy hodowlane prowadzące do rozwoju MBD:

*Brak źródła promieniowania UVB - do prawidłowego przyswajania wapnia przez organizm agam niezbędna jest witamina D₃, którą zwierzęta potrafią samodzielnie syntetyzować, jednak aby proces ten był możliwy potrzebny jest dostęp do odpowiedniego spektrum promieniowania UVB. W naturalnym środowisku agamy są nieustannie wystawione na działanie promieni słonecznych zawierających całe spektrum światła, dzięki czemu synteza i utrzymanie w organizmie witaminy D3 nie jest problemem. Natomiast w warunkach hodowlanych zwierzęta skazane są na sztuczne źródła promieniowania, takie jak np. odpowiednie żarówki i świetlówki terrarystyczne przeznaczone dla gadów o dużym zapotrzebowaniu na promieniowanie UVB. Przy braku witaminy D₃ agama nie może korzystać z wapnia podawanego wraz z pokarmem (jest on całkowicie wydalany).

Wielu hodowców twierdzi, że wzbogacanie pokarmu w witaminę D3 może zrekompensować zwierzęciu niemożliwość jej syntezy. Jednakże z naszych obserwacji wynika, że w realiach polskich hodowli agamy trzymane bez dostępu do UVB nie mają szans na prawidłowy rozwój. Dzieje się tak ponieważ przez większość roku panują warunki uniemożliwiające wystawianie zwierząt na działanie promieni słonecznych. Dodatkowo dieta agam składa się głównie z pokarmu hodowlanego, mającego znacznie mniej korzystny stosunek wapnia do fosforu w porównaniu do owadów pozyskanych z natury. 

Należy również zapamiętać, iż nadmierne wzbogacanie pokarmu w witaminę D3 może zatrzymać skuteczne przyswajanie pozostałych witamin przez organizm zwierzęcia, co prowadzi do innych schorzeń. 

*Pokarm ubogi w wapń lub posiadający nieodpowiedni stosunek wapnia do fosforu - wapń i fosfor stanowią podstawowy budulec szkieletu zwierząt. Pierwiastki te w naturze pozyskiwane są z wody deszczowej, skał, gleby oraz bardzo urozmaiconej diety, natomiast w warunkach hodowlanych jedynie odpowiednia kompozycja pokarmowa umożliwi agamom prawidłowy rozwój. 

Długotrwałe stosowanie monodiety lub diety składającej się wyłącznie z owadów hodowlanych szybko doprowadzi do poważnych niedoborów wapnia. Z tego też powodu należy u młodych osobników wzbogacać pokarm w preparaty wapniowe, u starszych natomiast powinno się częściowo ograniczyć podawanie wapnia na korzyść pokarmu roślinnego mającego korzystny stosunek wapnia do fosforu (ok. 2:1), np.: mniszka lekarskiego, ziół, kiełków fasoli, czy też lucerny. 

Pokarmy zawierające zbyt dużo fosforu zaburzają gospodarkę wapniem i witaminą D₃. 

*Podawanie pokarmu zawierającego szczawiany - Obecność szczawianów w organizmie agam uniemożliwia efektywne przyswajanie wapnia z pokarmu, dlatego też należy absolutnie unikać w diecie zwierząt roślin bogatych w szczawiany, do których należą m.in.: sałata, szpinak, rabarbar, botwinka, owoce cytrusowe.

Objawy: 

Objawy MBD są zróżnicowane i zależne od tego w jakim stadium rozwoju jest zwierzę:

*U młodych osobników występuje szczególnie duże zapotrzebowanie na wapń. Brak tego pierwiastka bezpośrednio uniemożliwia prawidłowy wzrost i w efekcie powoduje szybko postępujące i nieodwracalne deformacje kości, zwane popularnie krzywicą. W początkowej fazie choroby możemy zaobserwować periodyczne drgawki mięśni, zwłaszcza w okolicach odnóży i palców. Podobne drgawki mogą być również spowodowane niedoborem witaminy B₁ (tiaminy) dlatego też warto jak najszybciej skonsultować problem z weterynarzem, aby prawidłowo zdiagnozować przyczynę dolegliwości i jak najszybciej rozpocząć odpowiednie leczenie. 

Innym częstym objawem MBD jest nierównomierne, chaotyczne poruszanie się agamy. W dalszym stadium choroby zaczynają pojawiać się deformacje, które początkowo zauważalne są w postaci małych zgrubień (guzków) występujących na całej długości kręgosłupa, a najlepiej widocznych w okolicy ogona. Jeśli objawy te zostaną zignorowane kończyny, kręgosłup i stawy zwierząt szybko ulegają dalszej deformacji. 

*W przypadku wyrośniętych i dorosłych zwierząt, jak również w dalszym stadium choroby u młodych, MBD objawia się nieco inaczej. Z uwagi na niemożliwość skutecznego przyswajania wapnia z pokarmu, organizm agamy pobiera go z bezpośrednio z kości, co prowadzi do ich osłabienia. Najczęściej pierwszym sygnałem odwapnienia kości są problemy z poruszaniem. Chore zwierzę zaczyna przemieszczać się na tzw. "niskich nogach" ciągnąc brzuch po ziemi, ponadto często zaczyna dochodzić do złamań patologicznych. Jednocześnie organizm samoczynnie stara się przeciwdziałać skutkom choroby, w efekcie czego osłabione stawy obrastają tkanką łączną, co można zaobserwować w postaci charakterystycznych zgrubień na przegubach kończyn. Tak zdeformowane stawy tracą elastyczność utrudniając zwierzęciu poruszanie. W stadium skrajnego odwapnienia jaszczurki są bardzo podatne na wszelkie uszkodzenia kości. Każda próba przemieszczenia się może doprowadzić do połamania kończyn, natomiast próby zjedzenia twardego pokarmu często kończą się złamaniem szczęki - najczęściej żuchwy. 

*Innymi objawami często towarzyszącymi MBD mogącymi pojawić się w każdym stadium rozwoju są: obrzęk w okolicach pyska, mięknięcie szczęki i w rezultacie jej deformacja, brak apetytu i zaparcia. Ponadto u samic mogą pojawić się problemy ze znoszeniem jaj, które mogą doprowadzić nawet do śmierci.

Leczenie:

Przy zaobserwowaniu początkowych objawów metabolicznej choroby kości należy niezwłocznie rozpocząć rehabilitacje. Zalecamy również wizytę u kompetentnego lekarza weterynarii w celu prawidłowego zdiagnozowania choroby.

Pamiętajmy, iż dalsze objawy takie jak deformacja kończyn i stawów są nieodwracalne a ich zbagatelizowanie prowadzi do agonii i śmierci gada.

W leczeniu MBD, należy przede wszystkim stworzyć zwierzętom odpowiednie warunki do rozwoju. W przypadku gdy w terrarium agam jest zainstalowane źródło promieniowania UVB należy wymienić je na nowe, a w przeciwnym wypadku niezbędny jest szybki zakup odpowiednich akcesoriów. Lampę należy zamontować tak aby zwierzę mogło pod nią podejść na odległość efektywnej emisji promieniowania UV (ok. 25 - 30 cm). W przypadku stosowania świetlówek rurowych zalecamy dodatkowo montaż odbłyśnika, który umożliwia kierunkowanie emitowanego promieniowania.

Należy także zapewnić zwierzęciu urozmaiconą dietę składającą się przede wszystkim z pokarmu bogatego w wapń i fosfor występujących w stosunku około 2:1. Jeśli choroba jest daleko posunięta i możemy zaobserwować znaczne osłabienie kości, należy odstawić twardy pokarm roślinny i zwierzęcy, aby nie dopuścić do złamania szczęki. W takich przypadkach zwierzętom można podawać papkę z owadów wzbogaconą w wapń i przetarte warzywa. Wielu hodowców sugeruje również stosowanie pokarmu przeznaczonego dla małych dzieci. Jednak przed jego podaniem należy sprawdzić czy papka nie zawiera niewskazanych dla gadów substancji.

W początkowych stadiach choroby często wystarczy zwiększenie częstotliwości podawania suplementów zawierających wapń do około 4-5 razy w tygodniu (jeśli lekarz weterynarii nie zaleci innej dawki). Natomiast w przypadkach znacznego odwapnienia często niezbędne będą wizyty u weterynarza w celu podania zastrzyków z wapniem i witaminą D3. Jednak przed terapią w razie niepewności warto zrobić badanie krwi, w celu ustalenia poziomu wapnia we krwi, co pozwoli ustrzec zwierzę przed niebezpiecznymi skutkami przedawkowania (hiperkalcemii).

Terrarium dla chorych zwierząt powinno być przede wszystkim pozbawione wszelkich elementów do wspinania, jak np.: ścianki, konary, wysokie kamienie. Takie rozwiązanie pozwoli zminimalizować ryzyko złamania osłabionych kończyn w wyniku skoku lub upadku. Pamiętajmy również aby odpowiednio ustawić świetlówkę, tak aby przy braku wysokich elementów agama mogła korzystać z promieniowania UVB.

Dodatkowo, podobnie jak w większości stanów chorobowych, należy utrzymywać optymalne warunki temperaturowe oraz dbać o regularne pojenie zwierząt, aby nie dopuścić do odwodnienia.