Odmiany barwne

Wiedza na temat odmian barwnych agam brodatych jest bardzo nieścisła. Trudno jest znaleźć w puli kilkudziesięciu pojawiających się nazw jakąś prawidłowość i czynniki mające wpływ na rozwijanie i pogłębianie danego zestawu charakterystycznych cech. Jeszcze trudniejsze jest rozpoznanie tych cech u poszczególnych osobników. W przypadku wielu opisywanych odmian, różnica między dwoma osobnikami reprezentującymi jedną z nich może być tak drastyczna, że kwalifikowane są zupełnie odrębnie. Zdarzają się też sytuacje, gdy jedna odmiana posiada w kilku hodowlach różne nazwy, często tworzone w celu zwiększenia popytu na zwierzęta.

Zamęt ten rośnie w miarę pojawiania się ciekawie ubarwionych mieszanek, którym nadawane są wciąż nowe nazwy. Często również określenia przyporządkowywane poszczególnym miotom są na tyle mocno naciągane, że faktycznie nie mają nic wspólnego z ubarwieniem pierwotnej odmiany.

W poniższym opracowaniu postaramy się dość obiektywnie wyodrębnić kilkanaście odmian barwnych, zarówno w oparciu o ich popularność, jak i niepodważalne cechy zewnętrzne. Jednocześnie musimy zaznaczyć, że niektóre z wymienionych w dalszej części odmian ma na tyle chwiejne podstawy i źródła pochodzenia, iż w niedługim czasie mogą okazać się nieaktualne.

Generalnie odmiany barwne możemy podzielić na scharakteryzowane w dalszej części kategorie:

1. Odmiany selektywne. Powstały w wyniku wielopokoleniowej selekcji i krzyżowania wybranych osobników w celu wyodrębnienia i pogłębienia charakterystycznej cechy wyglądu, jak np. ubarwienie lub też specyficzny wzór. Powstanie odmian selektywnych zawdzięczamy wyłącznie świadomej pracy hodowców, dzięki którym ubarwienie zwierząt zostało doprowadzone do wysoce odrębnego, w odniesieniu do nominalnej barwy, poziomu.

Droga selekcji w początkowej fazie prowadziła często przez krzyżowanie spokrewnionych osobników, głównie z powodu braku agam pochodzących z niezależnych linii barwnych. Jednakże obecnie na świecie istnieje wielu hodowców niezależnie osiągających ciekawe warianty ubarwienia, w związku z czym możliwe jest zachowanie bardzo ważnej odmienności genetycznej.

Określenie i przyporządkowanie agam do danej odmiany selektywnej jest niezwykle trudne. Powodem tego stanu rzeczy są m. in. zabiegi marketingowe polegające na korzystaniu z nazw odmian na wyrost i często przyporządkowywaniu ich osobnikom, u których doszło do zatarcia charakterystycznych cech. Innym powodem nieścisłości przy określaniu odmian barwnych jest nadawanie przez hodowców nowych, fantazyjnych nazw miotom powstałym z krzyżowania osobników różnych odmian, jak np.: Rainbow, Magic, Pearl, itd. oraz celowego wprowadzania w błąd przez sprzedających, używając przekręconych nazw istniejących odmian barwnych jak np. Sanfire (przekręcona nazwa Sandfire) itp. Nie istnieją również żadne kryteria stosowane do sprecyzowania "czystości" odmian selektywnych, co jednocześnie daje hodowcom duże pole do popisu.

Chcąc rozpocząć swoją pracę hodowlaną z odmianami selektywnymi warto przyswoić kilka zasad, które zostały wypracowane przez pasjonatów i doświadczonych hodowców agam:

- Wszystkie barwy agam pochodzą z trzech podstawowych pigmentów : melaniny (czarny), ksantyny (żółty) i erytryny (czerwony). Niektóre osobniki mogą posiadać więcej lub mniej pigmentu w stosunku do osobników nominalnych w taki właśnie sposób powstają odmiany selektywne.

Słowniczek określeń używanych przez hodowców na całym świecie:

Prefiksy:
A - Brak
Hyper - Więcej niż normalne
Hypo - Mniej niż normalnie

Pigmenty:
Melanin (melanina) - Czarny
Amelanistic - brak czarnego pigmentu
Hypomelanistic - Mniejsza ilość czarnego pigmentu
Xanthinin (ksantyna) - Żółty
Axanthic - Brak żółtego barwnika
Hypoxanthic - Mniejsza ilość żółtego pigmentu
Erythrinin (erytryna) - Czerwony
Anerythristic - Brak czerwonego pigmentu
Hypoerythristic - Mniejsza ilość czerwonego pigmentu
Hypererythristic - Większa ilość czerwonego pigmentu

Wzory:
Patternless - zwierzęta bez wzoru na skórze
Stripped - zwierząt z paskami wzdłuż ciała
Tiger - Zwierzęta z poprzecznymi pasami na ciele

- Nie powinno się doprowadzić do krzyżowania osobników spokrewnionych, gdyż potomstwo otrzymane w wyniku takiego krzyżowania będzie słabe genetycznie i mniej odporne na choroby, a także może posiadać różnorodne wady genetyczne pogłębiane w kolejnych pokoleniach. Z wyżej wymienionych powodów kolejne pokolenia nie będą użyteczne do dalszej selekcji, w związku z czym należy dbać o to, by krzyżowane osobniki pochodziły z różnych linii.

- W przypadku odmian selektywnych potomstwo powstałe w wyniku krzyżowania nie dziedziczy cech rodziców w stopniu równym. Każdy maluch z pojedynczego przychówku jest zupełnie odrębnie ubarwiony (oczywiście jeśli rodzice nie pochodzili z jednego miotu), dlatego też do dalszego krzyżowania należy wybierać najładniejsze osobniki z uzyskanych młodych. Często też zdarza się, że w wyniku krzyżowania dwóch zróżnicowanie ubarwionych osobników otrzyma się zupełnie inne, ciekawe ubarwienie u części potomstwa. Cecha ta może być dalej pogłębiana w kolejnych pokoleniach do uzyskania nowego, interesującego wariantu.

- Barwa potomstwa zależna jest od ubarwienia obydwojga rodziców, jednak nie jest wypadkową ich koloru. W praktyce hodowlanej określono, iż ubarwienie samca w większości przypadków ma znacznie większy wpływ na kolor potomstwa i często dominuje nad przejętymi od samicy cechami wyglądu. Z tego też powodu w utrzymaniu danych cech na wysokim poziomie należy skoncentrować się szczególnie na wyborze odpowiedniego samca.

Poniżej opisane odmiany selektywne nie wyczerpują całej puli dostępnych na rynku odmian barwnych. Podczas wyboru sugerowaliśmy się popularnością, rozpowszechnieniem, a także cechami wyglądu umożliwiającymi sprecyzowanie przynależności osobników do danej odmiany.

Nazwa: Nominał (normal, nominat, classic)
Pochodzenie: Dzikie osobniki odławiane z australijskich obszarów Queensland, Nowej Południowej Walii, a także południowych i północnych obszarów tego kraju
Charakterystyka: Jest to agama o "dzikim", (czarnym, szarym, brązowym, szaro-brązowym lub zielono-szarym ubarwieniu), nie posiadająca recesywnych cech, lecz niekiedy delikatną domieszkę czerwieni bądź żółci, w zależności od rejonu pochodzenia jaszczurki. Osobniki odławiane z centralnej części Australii, na terenach tzw. czerwonych pustyni, cechują się dominacją koloru czerwonego, zaś osobniki występujące na terenach południowych cechują się dominacją koloru żółtego.
Opis: W Polsce jest to najczęściej spotykana odmiana w hodowlach, jak i w sprzedaży. Bardzo często błędnie porównywane do odmian barwnych są osobniki, które mają choć odrobinę pigmentu żółtego lub czerwonego na skórze. Zabieg ten ma na celu zwiększenie ceny jak i popytu danych osobników.
Zdjęcia:

Fot. by trevorstravels.com

Fot. by mhcyoung.com

Fot. by Pogona.pl

Nazwa: Yellow (Xanthinin)
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Agamy odmiany Yellow powstały w wyniku wielopokoleniowej selekcji i krzyżowania wybranych osobników w celu wyodrębnienia i pogłębienia charakterystycznej cechy wyglądu, w tym przypadku żółtego ubarwienia. Osobniki odmiany Yellow należą do odmian hyperksantycznych. Barwnik żółty wytwarzany w dużych ilościach daje w efekcie intensywny żółty kolor.
Opis: Dzięki świadomej pracy hodowców z Polski, odmiana Yellow staje się coraz bardziej popularna u nas w kraju. Osobniki tej odmiany łączone z osobnikami red dały podstawę do stworzenia większości odmian barwnych występujących na świecie. Jesteśmy dumni z faktu posiadania osobnika tej odmiany.
Zdjęcia:

Fot. by Pogona.pl

Nazwa: Red (Erythrinin)
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Agamy odmiany Red, podobnie jak Yellow, powstały w wyniku wielopokoleniowej selekcji i krzyżowania wybranych osobników, w celu wyodrębnienia i pogłębienia charakterystycznej cechy wyglądu, w tym przypadku czerwonego ubarwienia. Osobniki odmiany Red należą do odmian hypererytrycznych. Barwnik czerwony wytwarzany w dużych ilościach daje w efekcie intensywny czerwony kolor.
Opis: Dzięki świadomej pracy hodowców z Polski, odmiana Red staje się coraz bardziej popularna u nas w kraju. Osobniki tej odmiany łączone z osobnikami Yellow dały podstawę do stworzenia większości odmian barwnych występujących na świecie. Jesteśmy niezmiernie szczęśliwi, iż możemy się pochwalić posiadaniem osobnika tej odmiany w swojej hodowli.
Zdjęcia:

Fot. by Pogona.pl

Nazwa: Orange
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Podobnie jak w przypadku większości odmian barwnych, agamy odmiany Orange wywodzą się od osobników Red/Gold i należą do odmian hyperksantycznych. Barwnik żółty i czerwony wytwarzane w odpowiednich proporcjach, dają w efekcie pomarańczową barwę. Agamy odmiany Orange zazwyczaj cechują się jasnym, żółto-pomarańczowym ubarwieniem tła i intensywnie pomarańczową barwą głowy, kończyn, plam na plecach oraz boków ciała.
Opis: Najładniejsze osobniki często są całkowicie pomarańczowe i podobnie jak w przypadku Sandfire, zanikają u nich charakterystyczne wzory na grzbiecie. Takie osobniki często dla podkreślenia stopnia wybarwienia nazywane są Hi-Orange.
Zdjęcia:

Fot. by Daichu.com

Nazwa: Red/gold
Pochodzenie: Niemcy, początek lat 90 tych
Charakterystyka: Jasnożółto-pomarańczowe tło w niektórych miejscach poprzebijane lekkimi, ciemnobrązowymi plamami. Pasy lub plamy przebiegają wzdłuż ciała, w tym również i skronie, posiadają intensywnie czerwone zabarwienie. Najładniejsze osobniki tej odmiany mają intensywnie czerwone wybarwienie głowy, o mocnym natężeniu tego koloru i jasne, żółte bądź pomarańczowe tło. Takie ubarwienie spowodowane jest zwiększoną produkcją barwników żółtych (ksantyny) i czerwonych (erytryny), wytwarzanych przez komórki zwane ksantoforami. Dlatego też odmiany charakteryzujące się natężeniem barwy czerwonej i żółtej można wspólnie określić mianem ksantystycznych.
Opis: Odmiana Red/Gold powstała na początku lat 90-tych, kiedy to zostały sprowadzone pierwsze osobniki posiadające intensywnie czerwone ubarwienie, charakterystyczne dla zwierząt z centralnej części rejonu występowania agam brodatych. Ich kolor zmienia się wraz z rozwojem agamy, jak i również w ciągu dnia, w zależności od warunków panujących w otoczeniu (temperatura, stres, nastrój itp.). Kolory bardzo często nie są widoczne u młodych osobników. Ubarwienie ciemnieje i staje się intensywniejsze podczas wygrzewania na zewnątrz w wolierze. Występują również w postaci Red / Gold x Sandfire, głównie za sprawą hodowli sandfiredragonranch.
Zdjęcia:

Fot. by sandfiredragonranch.com

Nazwa: Sandfire
Pochodzenie: Sandfire Dragon Ranch Bonsall, California - sandfiredragonranch.com
Charakterystyka: Długotrwała selekcja doprowadziła do wytworzenia bardzo jasnego, niemal jednorodnego tła, na którym zanikają charakterystyczne plamy grzbietowe. Tak daleko idące zmiany ubarwienia są wynikiem zwiększonej produkcji barwników przez ksantofory, powstałej w wyniku mutacji noszącej nazwę hyperksantyzmu. Prace nad nasileniem produkcji przez ksantofory określonych barwników, doprowadziły do powstania dwóch różnorodnych wariantów odmiany Sandfire: Sandfire Red charakteryzujące się przeważającym czerwonym ubarwieniem oraz Sandfire Yellow mające intensywnie żółty kolor.
Opis: Odmiany Sandfire powstały w wyniku krzyżowania osobników Red/Gold, cechujących się wyjątkowo jasnym i mało kontrastowym tłem oraz dużym nasileniem kolorów czerwonych, pomarańczowych i żółtych. Obecnie jednak w wyniku nadużywania nazwy do celów handlowych, ta jedna z najbardziej spektakularnych odmian agam brodatych, budzi najwięcej sporów i kontrowersji, a dzisiejsze osobniki określane jako Sandfire nie posiadają już charakterystycznych cech determinujących opisywaną odmianę. Nazwa Sandfire jest chroniona prawnie i tylko osobniki pochodzące bezpośrednio z hodowli Sandfire Dragon Ranch w Kalifornii, opatrzone odpowiednim certyfikatem, mogą być sprzedawane jako takowe. Pierwsze osobniki odmiany Sandfire zostały wyselekcjonowane w 1994 r. Nie trafiły one jednak do sprzedaży, lecz do dalszej reprodukcji, w wyniku czego dwa lata później 80% potomstwa kwalifikowało się jako Sandfire i trafiło na rynek światowy
Zdjęcia:

Fot. by dragonsdenherp.com

Fot. by sandfiredragonranch.com

Fot. by dragonsdenherp.com

Nazwa: Blood
Pochodzenie: Kevin Dunn Dragon's Den Herpetoculture Los Angeles USA - dragonsdenherp.com
Charakterystyka: Agamy Blood cechują się bardzo jaskrawym czerwonym ubarwieniem tła i silnie krwistoczerwonym ubarwieniem głowy, boków ciała oraz plam na grzbiecie. Najładniejsze osobniki tej odmiany mają jednolity, jaskrawo czerwony kolor na całej powierzchni ciała (oprócz podbrzusza), na którym zanikają charakterystyczne wzory. Niestety, z wiekiem intensywny kolor często zmienia się w odcień czerwono-brązowy lub ciemnobrązowy. Blood należy do odmian hyperksantystycznych, jednak ściślej można by ją nazwać odmianą hypererytrystyczną, gdyż w tym przypadku występuje jedynie natężenie produkcji barwników czerwonych (erytryny), kolor żółty czy pomarańczowy w ogóle nie pojawiają się u osobników tej odmiany.
Opis: Odmiana Blood jest zwieńczeniem kilkuletniej pracy Kevina Dunna, która polegała na selektywnym doborze osobników cechujących się dominacją koloru czerwonego.
Zdjęcia:

Fot. by dragonsdenherp.com

Nazwa: Redflame
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Przypuszcza się, iż jest to krzyżówka pomiędzy odmianami Sandfire, Blood oraz Citrus, gdyż posiada cechy tych trzech odmian jednocześnie.
Opis: Zasadnicza barwa jest pomarańczowo-czerwona, przechodząca gdzieniegdzie w żółto-pomarańczową.
Zdjęcia:

Fot. by Daichu

Nazwa: Chris Allen Red
Pochodzenie: Hodowla Chris Allen USA
Charakterystyka: Osobniki tej odmiany charakteryzują się zadziwiająco głęboką, ciemną czerwienią, która pokrywa całe ciało od głowy, do ogona. Tak jak w przypadku Blood, jest to odmiana hypererytrystyczna, gdyż w tym przypadku występuje jedynie natężenie produkcji barwników czerwonych (erytryny), kolor żółty czy pomarańczowy w ogóle nie pojawiają się u osobników tej odmiany. Kolor utrzymuje się przez cały okres rozwoju, a nawet staje się silniejszy gdy osobnik dorasta.
Opis: Chris Allen zdołał osiągnąć to, co tylko częściowo udało się Kevinowi. Odmiana Chris Allen Red jest zwieńczeniem kilkuletniej pracy Chris'a, która polegała na selektywnym doborze osobników cechujących się dominacją koloru czerwonego. Niestety Chris oficjalnie zakończył swoją działalność i "czyste" genetycznie osobniki tej odmiany są praktycznie nie do zdobycia.
Zdjęcia:

Fot. by by fireandicedragons.com

Fot. by beardeddragons.biz

Nazwa: Sunburst
Pochodzenie: Kevin Dunn Dragon's Den Herpetoculture Los Angeles USA - dragonsdenherp.com
Charakterystyka: Osobniki tej odmiany charakteryzują się brakiem melaniny (czarnego pigmentu), dzięki czemu posiadają jasny żółty kolor, z niewielkimi dodatkami pomarańczowego i czerwonego.
Zdjęcia:

Fot. by dragonsdenherp.com

Nazwa: Citrus
Pochodzenie: Terri i Adam Sommella (Fire & Ice Dragons) z USA - fireandicedragons.com
Charakterystyka: odmiana charakteryzująca się specyficznym, jaskrawożółtym (cytrynowym) ubarwieniem ciała. Ten specyficzny kolor powstał prawdopodobnie w wyniku wzmożonej produkcji barwników żółtych (hyperksantyzm) oraz jednocześnie zmniejszonej produkcji barwnika czarnego (melaniny). Najczęściej osobniki odmiany Citrus posiadają nieliczne dodatki bieli na głowie i tułowiu oraz ciemniejsze, żółte plamy na grzbiecie. Jednak najładniejsze i najbardziej poszukiwane egzemplarze są jednolicie, cytrynowo ubarwione na całym ciele i pozbawione standardowych wzorów.
Opis: Oryginalne osobniki tej odmiany, na które ww. hodowcy posiadają wyłączność, określa się jako Citrus Color Morph lub Citrus 100% Color.
Zdjęcia:

Fot. by fireandicedragons.com

Nazwa: Snow
Pochodzenie: Terri i Adam Sommella (Fire & Ice Dragons) z USA - fireandicedragons.com
Charakterystyka: Agamy odmiany Snow cechują się bladoszarym do śnieżnobiałego ubarwieniem całego ciała, co jest wynikiem zmniejszonej produkcji barwnika czarnego (melaniny) i nosi nazwę Hypomelanizmu. Hypomelanizm występuje w połączeniu ze zmniejszoną produkcją barwników czerwonych i żółtych (Hypoksantyzm) lub całkowitym ich brakiem (Aksantyzm). W obydwu wymienionych powyżej przypadkach, różnica polega na ubarwieniu plam na grzbiecie lub obwódek oczu, które u części osobników są bladoczerwone bądź żółte (w zależności od linii hodowlanej), a u pozostałych śnieżnobiałe, zlewające się z ubarwieniem reszty ciała. Dodatkowo, intensywnie brązowa u większości agam tęczówka oka, w przypadku odmiany Snow ma barwę jaśniejszą, a czasami nawet szarą. Krążą również pogłoski, że oryginalne osobniki odmiany Snow mają żółte błony śluzowe oraz gardła.
Opis: Odmiana Snow ze względu na bardzo atrakcyjny wygląd, jak również traktowanie jej jako podstawa do tworzenia nowych, ciekawych wariantów ubarwienia, staje się coraz bardziej poszukiwana i powoli zyskuje popularność.
Zdjęcia:

Fot. by dragonsdenherp.com

Nazwa: Axanthic "Linia pajorep" (Axanthic tiger)
Pochodzenie: Belgia hodowla Pajorep - pajorep.net
Charakterystyka: Odmiana Axanthic charakteryzuje się brakiem żółtego (ksantyna) i czerwonego (erytryna) pigmentu w organizmie, dzięki czemu agamy z tej odmiany posiadają tylko kolor biały i czarny.
Opis: Pierwsze młode wykluły się w kwietniu 2011 r., po czterech latach ciężkiej pracy i wielu prób. Cały pierwszy miot został wysłany do USA. Jako że jest to nowa odmiana, jest ona ciężko dostępna na rynku, a młode pochodzące z hodowli pajorep powinny być sprzedawane z odpowiednim certyfikatem, co świadczy o autentyczności zwierzaka.
Zdjęcia:

Fot. by pajorep.net

Nazwa: Dunner
Pochodzenie: Kevin Dunn Dragon's Den Herpetoculture Los Angeles USA - dragonsdenherp.com
Charakterystyka: Najbardziej charakterystyczną cechą tej odmiany jest "chropowaty" wygląd. Łuski są ustawione pionowo, w kształt stożka. Powoduje to szorstki, iście "smoczy" wygląd w porównaniu do "normalnych" osobników. Takie zmiany możemy zauważyć na górnej połowie jaszczurki (korpus i ogon), brodzie, brzuchu, ale nie jest to jedyny fenomen tej odmiany. Dunner cechuje się również dużo większymi łapami i ogonem, co widać już u młodych osobników oraz zmianą pręg na ogonie, które nie stanowią pierścieni (jak w wypadku innych odmian) lecz są to dwie równoległe linie (przeważnie koloru białego) znajdujące się na całej długości ogona.
Opis: Pochodzenie odmiany Dunner nie jest do końca znane, lecz przypuszczenia osób zajmujących się tą odmianą wskazują następujący kierunek: najprawdopodobniej Kevin Dunn z Dragon's Den Herpetoculture wyodrębnił tą odmianę z linii Blood, gdzie połowa osobników jednego z miotów charakteryzowała się wyraźnymi cechami odmiany Dunner, lecz w trakcie rozwoju zostały one zatarte. Kilka osobników zostawił w swojej hodowli, pozostałe 12 sztuk sprzedał Steven'owi Barnes'owi z BloodBank Dragons. Następny miot z połączenia tych samych rodziców przyniósł ponownie kilkanaście osobników cechujących się odmianą Dunner. Kevin Dunn po mimo wielu odniesionych sukcesów, zakończył masową hodowlę agam brodatych i odsprzedał większość swoich osobników Steven'owi, który wraz z innym hodowcą CJ Norsworthy DNA, rozpoczęli pracę nad odmianą Dunner. Pierwsze osobniki ze względu na obciążenia genetycze cechowały się wysoką umieralnością i większość z nich zdechło w wyniku infekcji dróg oddechowych. W wyniku tego Steven'owi pozostały tylko dwie pary, podczas gdy CJ miał jedną samicę. Wspólnymi siłami udało im się ustabilizować stan zdrowia danych osobników i po osiągnięciu odpowiedniego rozmiaru zostały one połączone w zeszłym roku (2011). Steven wyinkubował pierwsze mioty Dunner x Dunner oraz Dunner x leatherback od lutego do maja. CJ wybrał trochę trudniejszą drogę i połączył Hypo (odmiana opisana poniżej) oraz Dunner, młode wykluły się dopiero w połowie lipca. Młode zapewne zostaną zatrzymane do dalszej prokreacji i na rynku europejskim można się ich będzie spodziewać za kilka lat. Kilka miesięcy temu hodowla jelasphatphibs.com zakupiła od Steven'a jednego z jego samców i również rozpoczęli pracę nad wzmocnieniem uwarunkowań genetycznych tej linii.

Zdjęcia:

Fot. Różnica łusek na brodzie (Dunner po prawej) kolce biegną w każdym kierunku, a nie są "ulizane" tak jak przypadku innych brodaczy by jelasphatphibs.com

Fot. Różnica łusek na brzuchu (Dunner po prawej) kolce biegną w każdym kierunku, a nie są "ulizane" tak jak przypadku innych brodaczy by jelasphatphibs.com

Fot. Różnica w wielkości łapek (Dunner po prawej) by jelasphatphibs.com

Fot. Różnica w ułożeniu łusek na ogonie (Dunner po prawej) by jelasphatphibs.com

Fot. Wykluty osobnik Dunner by bloodbankdragons.com

Fot. Młody osobnik Dunner by bloodbankdragons.com

Fot. Dorosły osobnik Dunner by bloodbankdragons.com

Nazwa: Witiblits true patternless (patternless, Witiblits)
Pochodzenie: Jacques RPA witblitsdragon.com
Charakterystyka: Odmiana cechująca się brakiem charakterystycznego dla agam brodatych wzoru oraz ciemnego pigmentu skóry. Osobniki tej odmiany występują w kilku odmianach barwnych. Perłowo-białe młode, dojrzewając stają się złotożółte, natomiast młode o szarym zabarwieniu dojrzewając posiadają srebrny odcień. Brak wzoru utrzymuje się przez cały okres życia.
Opis: Stanowi stosunkowo nową formę genetyczną agamy brodatej, która została wyhodowana w 2008 r. Powstała w wyniku selektywnego doboru osobników klasycznych. Prace nad wyodrębnieniem odpowiednich osobników trwały ponad 6 lat. Cena jednej jaszczurki waha się miedzy 3000 - 4500 $. Nazwa Witblits w wolnym tłumaczeniu znaczy wit - biały , blits - piorun. Trwają prace nad uzyskaniem osobników odmiany patternless barwy białej. Witiblits stanowi gen recesywny, który jest przenoszony na potomstwo. Połączenie osbnika Witiblits z osobnikiem 100% het dało połowę potomstwa patternles.
Zdjęcia:

Fot. Parka pierwszych witblits by witblitsdragons.com

Fot. Młode witblits by witblitsdragons.com

Fot. Podrostki oraz Witblits Gold by witblitsdragons.com

Fot. Witblits White oraz Yellow by witblitsdragons.com

Nazwa: Pastell
Pochodzenie: Brak informacji
Ubarwienie: Odmiana Pastell stanowi raczej wariant ubarwienia niż samodzielną odmianę barwną i często pojawia się jako określenie dodatkowych cech w przypadku wielu innych odmian. Agamy Pastell cechują się mniej kontrastową, subtelną barwą. Naturalne ubarwienie osobników Pastell można porównać do takiego, jakie charakteryzuje zwierzęta podczas linienia. Efekt ten spowodowany jest przez specyficzne rozmieszczenie w skórze zwierząt komórek zwanych irydoforami. Komórki te nie produkują żadnych barwników, jednak posiadają zdolność do odbijania światła. W przypadku odmian Pastell, irydofory częściowo maskują ksantofory, dając w rezultacie delikatne "przytłumione" ubarwienie. Trzymane w terrariach przy sztucznym świetle, przeważnie mają bardzo lekkie kolory, natomiast hodowane na zewnątrz mają zwykle intensywne odcienie żółtego, pomarańczowego oraz czerwonego
Opis: Osobniki odmiany Pastell nie są wynikiem hodowli recesywnej, jak można by wnioskować z ubarwienia, lecz są to osobniki które wykształciły swoją odmianę w wyniku mutacji genów recesywnych
Zdjęcia:

Fot. by Dachiu.com

Fot. by Pogona.eu

2. Odmiany recesywne:

Odmiany te powstają na skutek mutacji genów recesywnych. Geny kodujące cechy recesywne nie ujawniają się bezpośrednio i jedyną drogą do osiągnięcia osobnika danej odmiany recesywnej jest całkowite wyeliminowanie cech dominujących, czyli otrzymanie tzw. homozygoty recesywnej.

Odmiany tego typu z uwagi na ukryty charakter pożądanych cech, pojawiają się często nieoczekiwanie, np. w wyniku przypadkowego łączenia osobników ubarwionych nominalnie lub też należących do selektywnych odmian barwnych, które okazują się "nosicielami" określonej mutacji genetycznej tzw. heterozygotami na daną cechę.

Hodowla odmian recesywnych agam brodatych wymaga zupełnie innego podejścia, niż w przypadku odmian opartych na selekcji. W tym przypadku, aby osiągnąć zamierzony efekt, nie można pozwolić sobie na swobodne, radosne eksperymentowanie polegające na mieszaniu cech wybranych osobników. Odmiany recesywne oprócz dużej wiedzy i doświadczenia hodowlanego, wymagają ściśle określonej taktyki krzyżowania i ustalonych posunięć, aby wyeliminować ryzyko zatracenia cennych genów u kolejnych pokoleń.

Z drugiej strony można stwierdzić, iż odmiany recesywne są jakby skutkiem ubocznym hodowli selektywnych linii barwnych, gdyż początkowo stosowane metody hodowlane, takie jak np. chów wsobny, które oprócz poważnych niebezpieczeństw zwiększały również prawdopodobieństwo powstania nieprzewidywalnych mutacji genetycznych, stały się zalążkiem istnienia dzisiejszych odmian recesywnych.

Obecnie, choć większość opisywanych odmian jest znana i coraz częściej pojawiają się na rynku, ich przyszłość wciąż stoi pod znakiem zapytania. Powodem tego stanu rzeczy jest niewielka ilość niezależnych linii, pozwalających na swobodną wymianę materiału genetycznego oraz niemożliwość pozyskania tzw. "świeżej krwi", gdyż zwierzęta rodzące się w środowisku naturalnym z uwagi na jaskrawe kontrastujące z otoczeniem barwy szybko padają łupem drapieżników lub giną z innych powodów.

Podsumowując, odmiany recesywne choć niezwykle trudne w hodowli ze względu na liczne obciążenia genetyczne, nadal pozostają najbardziej pożądanymi wśród pasjonatów, których nie odstraszają ani wysokie ceny, ani też perspektywiczne problemy hodowlane.

Chcąc rozpocząć swoją przygodę z hodowlą recesywnych odmian barwnych warto zapamiętać kilka podstawowych zasad genetyki:

Osobnik danej odmiany recesywnej, nazywany również homozygotą recesywną, posiada jedynie zestaw genów odpowiedzialnych za nietypowe ubarwienie, w związku z czym cechy kodowane przez te geny są jawne.

Łącząc osobnika odmiany recesywnej z osobnikiem nominalnym, bądź należącym do dowolnej odmiany selektywnej (tzw. homozygotą dominującą) otrzymamy 100% osobników będących heterozygotami na daną cechę, czyli posiadającymi wygląd osobnika ubarwionego tak, jak homozygota dominująca, jednak posiadającego ukryte geny osobnika recesywnego. Zależność tę opisuje poniższa tabela, w której symbolicznie duża litera A określa geny dominujące, mała litera a geny recesywne, natomiast cieniowane pola zawierają wszystkie kombinacje genetyczne możliwe u potomstwa.

Łączenie dwóch osobników noszących ukryte geny danej odmiany barwnej, tzw. heterozygot, zaowocuje otrzymaniem zróżnicowanego genetycznie potomstwa, w przybliżonych poniżej proporcjach:
- 25% miotu będzie stanowić homozygoty dominujące, czyli nie posiadające jawnych oraz ukrytych cech danej odmiany barwnej;
- 50% miotu stanowiło będzie heterozygoty recesywne, czyli osobniki ubarwione nominalnie bądź o ubarwieniu danej odmiany selektywnej;
- pozostałe 25% miotu będą to homozygoty recesywne posiadające jawne cechy danej odmiany, czyli należące do danej odmiany barwnej.

Proporcje te można opisać za pomocą poniższej tabeli:

Krzyżując osobnika danej odmiany recesywnej, czyli homozygotę recesywną, z heterozygotą posiadającą ukryte cechy tej samej odmiany, uzyskamy znacznie większy odsetek barwnego potomstwa (statystycznie 50%), natomiast pozostała część nominalnie ubarwionych osobników pozostanie heterozygotami na daną cechę. Rozwiązanie to jest szczególnie chętnie stosowane przez hodowców, gdyż pozwala na zapewnienie zmienności genetycznej przy braku dostępności czystych osobników danej odmiany, jak również zmniejsza do zera szanse pojawienia się w miocie osobników nominalnych (homozygot dominujących).

Poniższa tabela ilustruje dziedziczenie danej cechy w przypadku łączenia homozygoty recesywnej z heterozygotą:

Wszystkie przedstawione powyżej konfiguracje są jedynie przykładowym obrazem dziedziczenia cech recesywnych, gdyż wykorzystano tu jedynie pojedyncze pary genów. W rzeczywistości może dochodzić do przekazywania kilku niezależnych cech recesywnych kodowanych przez różne geny. W tym przypadku mogą pojawiać się, np. osobniki nominalne będące heterozygotą na 2 różne cechy, czy też homozygoty recesywne mające również cechy innych odmian. Jednakże szansa otrzymania określonego potomstwa jest znacznie mniejsza.

Tak jak np. Przykłady połączenia Agam :

Hypo(Rozdzielanie genów Hypo)

Hypo Translucent (Podział)

Leatherback (z Co-dominującymi Genami)

Leatherback ( z Recesywnymi Genami)

Poniżej scharakteryzowano kilka sklasyfikowanych dotychczas odmian recesywnych, z których część jest już dość popularna w hodowli inne natomiast nadal traktowane są jako przypadkowe zjawisko:

Nazwa: Leatherback (Smoothie)
Pochodzenie: Istnieją dwie główne linie hodowlane tej odmiany: pierwsza, wyhodowana przez znanych amerykańskich hodowców, małżeństwo Dachiu, druga uzyskana niezależnie we Włoszech przez hodowcę Alessandro.
Charakterystyka: Odmiana u której doszło do niemal całkowitego zaniku przekształconych w kolce i guzki łusek na grzbiecie i ogonie, w wyniku czego skóra stała się gładsza i bardziej miękka niż u typowej agamy. Odmiana występuje w najróżniejszych wariacjach barwnych.
Opis: Smoothie jest poprawną nazwą odnoszącą się do osobników pochodzących z hodowli Dachiu, jednak nie ma dużej różnicy między danymi osobnikami, w związku z czym przestrzeń ta zatarła się przez ostatnie kilka lat i wszystkie osobniki ze zredukowaną ilością łusek nazywane są leatherback. Czasami można się również spotkać z odmianą Sibling leatherback, co stanowi nazwę potoczną Smoothie.
Zdjęcia:

Fot. Różnica pomiędzy Leatherback (po prawej) a Smoothie (po lewej) by pogonavitticeps.it

Fot. Zbliżenie by pogonavitticeps.it

Nazwa: Silkback
Pochodzenie: Alessandro Włochy - pogonavitticeps.it
Ubarwienie: Zwierzęta bez łusek i kolców, których skóra jest jedwabiście gładka i bardzo cienka, co nadaje im niecodzienny i tak nietypowy wygląd, wygląd tak nietypowy, że niektóre osoby spoglądając na zdjęcie zwierzęcia nie orientują się, że mają do czynienia z agamą brodatą.
Opis: Silkback jest jedną z najbardziej spektakularnych i budzących największe kontrowersje odmian ostatnich lat. Ciężko koło takiej agamy przejść obojętnie – jej uroda albo zachwyca, albo odrzuca. Największe zarzuty pod adresem tych zwierząt to ich duża wrażliwość (podatność na zranienia, oparzenia, przegrzanie) oraz zwiększona zachorowalność na nowotwory, skracająca tym jaszczurkom życie. Silkback powstaje w wyniku połączenia dwóch osobników leatherback z genami dominującymi.
Zdjęcia:

Fot. by Pogona.pl

Fot. by pogonavitticeps.it

Nazwa: Leucystyczna (Leucistic)
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Agamy odmiany leucystycznej na pierwszy rzut oka kojarzą się z ładniejszymi osobnikami odmiany Snow. Co prawda obydwie te odmiany łączy zmniejszona produkcja barwników ciemnych (hypomelanizm), jednak tu podobieństwa się kończą. O ile w przypadku odmiany Snow wzory na ciele zwierząt są widoczne i często delikatnie zabarwione na kolor czerwony bądź żółty, o tyle osobniki odmiany leucystycznej cechują się jednorodnym, śnieżnobiałym ubarwieniem na całej powierzchni ciała, gdyż nie występuje u nich produkcja barwnika żółtego ani czerwonego (akstantyzm). Skóra agam odmiany leucystycznej sprawia wrażenie znacznie gładszej, niż w przypadku osobników nominalnych czy też odmian selektywnych. Powodem tego zjawiska jest niestandardowe rozmieszczenie komórek ochronnych (irydoforów), które są znacznie rzadsze i specyficznie odbijają promienie słoneczne, w efekcie wizualnie zmiękczając fakturę skóry.
Opis: Czasem również można spotkać osobniki leucystyczne posiadające na małych obszarach ciała, np. wokół oczu, zabarwienie niebieskie bądź też zielone. Taki specyficzny efekt spowodowany jest przez występowanie w skórze zwierząt skupisk substancji zwanych purynami i gromadzonych przez irydofory. Jak dotąd nie podjęto prac selekcyjnych prowadzących do uzyskania większej rozległości tego zjawiska na powierzchni ciała zwierząt, czyli np. nad uzyskaniem niebiesko ubarwionych osobników.
Zdjęcia:

Fot. by dragonsdenherp.com

Nazwa: Salomon (Salomon hypo)
Pochodzenie: Kevin Dunn Dragon's Den Herpetoculture, Los Angeles, USA
Charakterystyka: Odmiana Salomon powstała w wyniku krzyżówki odmiany Sandfire i Snow. Charakteryzuje się ona różowo-pomarańczowym kolorem wraz z małą domieszką lawendowego.
Opis: Często w raz z rozwojem agama traci wzór na grzbiecie i można ją określić jako paternless
Zdjęcia:

Fot. by dragonsdenherp.com

Nazwa: Hypo (hypomelanistic)
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Odmiana Hypo charakteryzuje się zredukowaną ilością ciemnego barwnika, wynikającą z zaburzeń produkcji ciemnego pigmentu (melaniny) i transportu jej do komórek barwnikowych (melanoforów), występuje w różnorodnym ubarwieniu. Charakterystyczną cechą dla odmiany Hypo są również przeźroczyste/białe pazury, które są oznaką osobników pochodzących z selektywnej hodowli.
Opis: Zdania na temat pazurów są podzielone, jednak większa część hodowców z zachodu wychodzi z założenia, że osobniki nazwane Hypo z czarnymi pazurami nie mogą być uznawane za takowe i "czyste" genetycznie.
Zdjęcia:

Fot. by Pogona.pl

Fot. by 101dragons.com

Nazwa: Hyper (hypermelanistic)
Pochodzenie: Naturalne środowisko
Charakterystyka: Odmiana Hyper jest przeciwnością odmiany hypo i charakteryzuje się zwiększoną ilością ciemnego barwnika (melaniany) wynikającą z nadmiaru produkcji ciemnego pigmentu.
Opis: Odmiana Hyper jest spotykana głównie u osobników żyjących w naturalnym środowisku. Ludzie pokochali osobniki kolorowe i raczej żaden hodowca nie był aż na tyle zdesperowany, aby pogłębiać linie barwną ciemnych osobników.
Zdjęcia:

Fot. by flickrhivemind.net

Nazwa: Translucent
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: To, co na pierwszy rzut oka wyróżnia agamy Translucent spośród wszystkich innych, jest czarna tęczówka oka wizualnie nie odróżniająca się od źrenicy, dzięki czemu oczy tych zwierząt wyglądają jak jednolite czarne perełki. Kolejną cechą jest jednolite, pastelowe i pozbawione kontrastujących wzorów ubarwienie całego ciała (oprócz spodu), które w zależności od wariantu jest najczęściej bladożółte, bądź blado-czerwone bądź śnieżnobiałe. Dodatkowo, podobnie jak w przypadku odmiany leucystycznej, zmniejszona ilość irydoforów (komórek ochronnych) w skórze zwierząt powoduje, iż jest ona wizualnie gładka, niemal jedwabista. Charakterystyczna przeźroczysta skóra jest widoczna szczególnie u młodych osobników, u których jest ona cienka i można zaobserwować prześwitujące narządy wewnętrzne. Jest to mniej widoczne u dorosłych osobników, u których skóra jest grubsza, jednak można to wciąż zaobserwować.
Opis: Pierwsze osobniki cechujące się tym defektem genetycznym w trakcie rozwoju zatraciły swój kolor i wyglądem przypominały osobniki nominalne, jednak z biegiem czasu i selekcji udało się utrwalić występujące cechy. U niektórych dorosłych samców odmiany trans można zaobserwować widoczne przez skórę hemipenisy.
Zdjęcia:

Fot. by bloodbankdragons.com

Nazwa: Hypo-Translucent (Hypo-trans)
Pochodzenie: Brak informacji
Charakterystyka: Połączenie zwierząt z odmian Hypo i Translucent było jednym z celniejszych strzałów w genetyce. W wyniku takiego połączenia powstały zwierzęta charakteryzujące się najlepszymi cechami obydwóch tych grup, tj. jasne pazurki, czarne oczy i prześwitująca skóra.
Opis: Zwierzęta te są bardzo rzadkie, piękne, a co za tym idzie bardzo drogie.
Zdjęcia:

Fot. by bloodbankdragons.com

Nazwa: Albinos
Pochodzenie: Pierwszy raz albinos pojawił się w Holandii w 2008 roku.
Charakterystyka: Agamy brodate odmiany albinotycznej mają skórę przezroczystą i wizualnie przypominającą niezwykle cienką i delikatną błonę. Mimo, iż nie mają możliwości produkcji żadnych barwników cała powierzchnia ciała albinosów ma kolor blado różowy co spowodowane jest prześwitywaniem głębiej ulokowanych i gęsto rozsianych włoskowatych naczyń krwionośnych, które u pozostałych odmian są maskowane przez komórki barwnikowe. Także narządy wewnętrzne zwierząt są widoczne zwłaszcza od strony brzusznej. Tęczówka oka jest przeźroczysta natomiast źrenica ma kolor krwistoczerwony.
Opis: Mianem albinizmu określamy mutację związaną z całkowitym brakiem wszystkich rodzajów komórek barwnikowych w skórze zwierząt. Poza środowiskiem naturalnym, gdzie osobniki albinotyczne są niezwykle rzadkie i najczęściej niemożliwe do odnalezienia z powodu ogromnej śmiertelności, nie istnieje żadna ustabilizowana linia hodowlana tej odmiany. Można stwierdzić, iż albinosy pojawiają się jedynie jako niezwykle rzadki efekt uboczny manipulacji hodowlanych i jedynie jako szybko przemijająca ciekawostka. Powodem tego stanu rzeczy może być bardzo problematyczna hodowla osobników tej odmiany, które ze względu na brak komórek ochronnych (irydoforów) nie mogą być wystawiane na bezpośrednie działanie promieniowania ultrafioletowego co w zrozumiały sposób uniemożliwia im prawidłowy rozwój. Jedynie ciągle rozwijająca się wiedza na temat życia i hodowli tych zwierząt może w przyszłości pomóc w odnalezieniu sposobu na ustabilizowanie odmiany albinotycznej w warunkach hodowlanych. Albinosy są w stanie przeżyć od 6-8 tygodni.
Zdjęcia:

Fot. by sandfiredragonranch.com

3. Inne odmiany

Nazwa: German Giant (GG, Inland)
Pochodzenie:Historia linii German giant rozpoczęła się od odkrycia, iż w północno - zachodnim obszarze występowania gatunku Pogona vitticeps, zwierzęta te osiągają znacznie większe rozmiary i cechują się potężniejszą budową, niż te pochodzące z pozostałych terytoriów. W porównaniu do ogromnej większości agam brodatych importowanych do Europy z środkowej Australii, niewielka grupa osobników z północnego zachodu trafiła do Papui Nowej Gwinei, stamtąd do Indonezji, Holandii, Austrii skąd ostatecznie do Niemiec. W tym czasie Niemcy stanowili jedną z wiodących grup świata zajmujących się herpetologią Australii. W Niemczech hodowcy dołożyli wszelkich starań, aby ustabilizować i utrzymać silną genetycznie linię tych osobników i tylko dzięki ich pracy obecnie agamy te zostały rozpowszechnione w Europie, w dowód czego odmianę tę nazwano German giant.
Ubarwienie: U tej odmiany na początku dominowało ciemnobrązowe ubarwienie, jednak konieczność włączenia do linii hodowlanych innych nie spokrewnionych osobników zaowocowała pojawieniem się German giantów o ubarwieniu charakterystycznym dla różnych odmian selektywnych.
Opis: German giant jest dość specyficzną odmianą, której odmienność nie wynika z ubarwienia, w związku z czym należałoby ją opisać poza powyższą klasyfikacją. Sposób dziedziczenia u zwierząt odmiany German giant jest identyczny jak w przypadku odmian selektywnych, czyli polega na niemal równorzędnym przekazywaniu cech dominujących od obydwojga rodziców. Jednak w odróżnieniu od wszystkich opisanych odmian powstałych w wyniku wielopokoleniowej selekcji, agamy German giant nie zostały "wyprodukowane" w warunkach hodowlanych, a jedynie stanowią podtrzymanie specyficznej linii zwierząt pozyskanych bezpośrednio ze środowiska naturalnego. Najważniejszą cechą zwierząt należących do odmiany German giant jest oczywiście wielkość. Długość dorosłych osobników często przekracza 50 cm i dochodzi nawet do ok. 60 cm. Waga w porównaniu do "zwyczajnych" agam jest o ok. 1/3 większa i osiąga do ok. 600 gram, z tego też powodu określane są często mianem grubokościstych. Wielkość w tym przypadku idzie również w parze z możliwościami rozrodczymi, a ilość jaj składanych przez dorosłe samice w jednym miocie nie spada poniżej 40 sztuk. Największe osobniki pochodzące w prostej linii od pary wspólnie należącej do odmiany German giant składają od 50 do ok. 70 jaj w miocie. Agamy German giant z dobrych i mocnych linii hodowlanych cechują się również większą odpornością na choroby oraz tolerancją na niewłaściwe warunki chowu.
Zdjęcia:

Fot. by DONIEC

Nazwa: Piebald "Koi"
Pochodzenie: Steven Barnes, USA - bloodbankdragons.com
Charakterystyka: Cechy barwne tej odmiany można porównać z np. pytonem królewskim Piebald lub karpiem koi. Niestety brak jest jakichkolwiek informacji na temat dziedziczenia tego defektu genetycznego.
Opis: Piebald, czyli łaciate. Pierwsze informacje na temat tego zjawiska pojawiły się w 2010 r. Steven udzielił mi jedynie informacji, że trwa proces inkubacji jajek które pozwolą potwierdzić, czy jest to odmiana genetyczna czy tylko przypadkowa mutacja jednego z osobników.
Zdjęcia:

Fot. by bloodbankdragons.com

Nazwa: Dalmata
Pochodzenie: brak informacji
Charakterystyka: Odmiana cechująca się występowaniem czarnych punktów na całym ciele które stanowią pojedyncze łuski, podobne do umaszczenia psów rasy dalmatyńczyk, co tłumaczy nazwę tej odmiany.
Opis: W 2009 r. Alessandro z pogonavitticeps.it ogłosił że jeden z nowo wyklutych osobników posiada ciemne kropki na ciele i uważa to za nową odmianę genetyczną. Ku jego zdziwieniu okazało się, że kilka lat wcześniej takie osobniki trafiały się u hodowców w USA. Trudno to uznać jako odmianę genetyczną, ponieważ te cechy nie są przekazywane potomstwu.

Fot. by pogonavitticeps.it

Dodatkowo zamieszczam dwa anglojęzyczne wywiady z legendarnym hodowcą agam brodatych, Bob'em Mailloux'em. Opowiada, jak zaczął w 1982 roku przygodę z hodowlą brodaczy i jak to się stało, że stanął na czele hodowców, którzy wprowadzili agamy brodate na rynek w Stanach Zjednoczonych. Odmiany barwne Bob'a są niesamowite, a ich żywiołowy, przyjazny temperament jest idealny dla hodowców i hobbystów. Więcej o hodowli na stronie: sandfiredragonranch.com