Zaczopowanie i związany z nim paraliż kończyn

Zaczopowanie - częściowa lub całkowita niedrożność przewodu pokarmowego objawia się utratą apetytu, apatią, nieregularnym bardzo rzadkim wypróżnianiem, rozdętą częścią brzuszną jamy ciała, paraliżem kończyn miedniczych, wygięciem grzbietu w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, czasami może dojść do wypadnięcia kloaki. W łagodnych przypadkach leczenie można wykonać samemu. W ciężkich przypadkach konieczna jest konsultacja z weterynarzem. 

Gdy w przewodzie pokarmowym zwierzęcia znajdą się niemożliwe do wydalenia lub strawienia substancje, układ pokarmowy może ulec zatkaniu. Powodów tej bardzo niebezpiecznej choroby jest bardzo wiele, w związku z czym bardzo trudno zupełnie zabezpieczyć zwierzę przed możliwością zaczopowania. 

Przyczyny: 

- Podawanie zbyt dużego pokarmu (dłuższego od szerokości głowy agamy) 
- Podawanie owadów posiadających twarde pancerze chitynowe takich jak m.in. larwy żuków i żuki, świerszcze śródziemnomorskie oraz drewnojady co powoduje problemy z trawieniem podanego pokarmu zwłaszcza w przypadku młodych osobników 
- Podawanie dużych ssaków np. dorosłe myszy, dorosłe szczury, dorosłe chomiki 
- Utrzymywanie w terrarium zbyt niskiej temperatury, co z kolei spowalnia pasaż treści pokarmowej 
- Używanie podłoża zwiększającego ryzyko zaczopowania układu pokarmowego, np. : piasek mineralizowany, piasek zwykły, torf, żwir, kostka bukowa, drobniutka kora, bądź inne bardzo drobne podłoża typu chips 
- Wypuszczanie agam na spacery po mieszkaniu gdzie na podłodze znajdują się drobne przedmioty 
- Obecność licznych pasożytów w przewodzie pokarmowym 
- Odwodnienie 
- Uszkodzenie nerek 
- MBD 

 
Fot. Podłoże wydobyte operacyjnie z żołądka agamy by reptilienfreunde.net

 
Fot. Podłoże wydobyte operacyjnie z żołądka agamy by reptilienfreunde.net

Pamiętaj! Często podłoże jest zjadane wraz z owadami karmowymi lub w przypadku gdy jaszczurka nie trafi językiem w swoją ofiarę. Dlatego warto agamy karmić podając pokarm na ceramiczną miseczkę. 

Zaczopowanie, zwłaszcza w przypadku spożycia podłoża, powstaje powoli w wyniku regularnego gromadzenia niemożliwej do strawienia substancji. W związku z tym zdiagnozowanie problemu jest bardzo trudne i często jest już za późno by uratować zwierzę bez konieczności interwencji chirurgicznej. Z tego też powodu warto jest eliminować wszelkie możliwe przyczyny tej choroby. 

 
Fot. Zbyt duży pokarm by pogopogona.com

 
Fot. Zbyt duży pokarm by beardeddragon.org

Objawy: 

- utrata apetytu 
- apatia 
- brak pojawiających się odchodów dłużej niż 5 dni (Pamiętaj że agama mogła odchody schować gdzieś w terrarium) 
- rozdęta część brzuszna jamy ciała 
- bezskuteczne próby wydalania 
- bezskuteczna próba wymiotowania 
- drgawki kończyn (podobne do tych występujących przy MBD) 
- problemy z poruszaniem 
- nadmierne prostowanie tylnych nóg (jak podczas wygrzewania się) 
- niedowład tylnych (czasami również przednich) odnóży który z czasem przekształca się w paraliż 
- rosnące zgrubienie w tylnej partii kręgosłupa (różnych wielkości) 
- wypadnięcie kloaki 

 
Fot. Zgrubienie w tylnej partii kręgosłupa by beardeddragon.org

 
Fot. Zgrubienie w tylnej partii kręgosłupa by beardeddragon.org

 
Fot. Zgrubienie w tylnej partii kręgosłupa by beardeddragon.org

 
Fot. Zgrubienie w tylnej partii kręgosłupa by beardeddragon.org

 
Fot. Zgrubienie w środkowej partii kręgosłupa by reptilerooms.com

Nie należy bagatelizować powyższych objawów ponieważ mogą one prowadzić do wielu śmiertelnych schorzeń: 

- Rozszerzanie przewodu pokarmowego w wyniku zaczopowania, wywiera ucisk na rdzeń kręgowy co wywołuje silna bolesność. Ucisk w okolicy nerwów kulszowych unerwiających kończyny miedniczne powoduje ich paraliż. 
- cyt. Lek.wet Marta Marciniak "Zalegająca treść jelitowa może spowodować stan zapalny jelit, namnożenie się bakterii beztlenowych, w wyniku czego dochodzi do silnego zapalenia, do krwotocznego zapalenia jelit włącznie, posocznicy i w konsekwencji zejścia śmiertelnego. 
- cyt. Lek.wet Marta Marciniak "Brak przepony u gadów powoduje ucisk przeładowanego przewodu pokarmowego na płuca i w efekcie nawet możliwości uduszenia się gada przy zatkaniu." 

Pamiętaj! Brodacze często rozszerzają swoje tylne nogi podczas wygrzewania, nie należy mylić tego zachowania z niedowładem kończyn. 

 
Fot. Wygrzewający się samiec by Crowin

Leczenie: 

W przypadku zaobserwowania bardziej wyrazistych symptomów zaczopowania takich jak: brak pojawiających się dość regularnie odchodów, twardy i napęczniały brzuch, apatia, bezskuteczne próby wydalania, można spróbować ułatwić zwierzęciu usunięcie zalegających ciał obcych (czynności te należy wykonywać po kolei jak zostało to wypisane w punktach, podanie parafiny i podrażnienie kloaki jest sposobem inwazyjnym który należy wykonywać tylko w wyjątkowo ciężkich przypadkach): 

1. Lekiem "pierwszego rzutu" przy zaczopowaniu jest nawodnienie organizmu. Większa ilość wody w organizmie pomaga "prześlizgnąć" się masą kałowym. Podajemy doustnie duże ilości wody, należy absolutnie zrezygnować z podawania owadów i pokarmu roślinnego. Wodę podajemy za pomocą pipety lub strzykawki, nie wolno jednak robić tego na siłę. 

Pamiętaj! Nie należy zmuszać zwierzęcia do jedzenia ani też do poruszania się. Jedynie powinno się zadbać o dostarczanie płynów. W miarę możliwości warto jest przygotować osobne terrarium kwarantannowe wyposażone w ogrzewanie podłogowe (przykładowo kabel grzewczy - zabezpieczony odpowiednio, aby zwierze nie miało z nim kontaktu, w przeciwnym razie może się poparzyć), gdyż w tej sytuacji ogrzewanie brzuszka jest wyjątkowo wskazane. 

2. Następnym krokiem przy zaczopowaniu jest kąpiel - klik która powinna trwać 30-45 minut (w warunkach opisanych w w.w artykule pamiętając o poziomie wody który musi być tak dobrany, aby zwierzę mogło zanurzyć tułów jednocześnie mając głowę ponad powierzchnią). Gdy sama kąpiel nie przynosi efektów możemy w wodzie DELIKATNIE masować brzuch agamy zgodnie z kierunkiem ruchów perystaltycznych jelit, tak by ułatwić zwierzakowi wydalenie zalegającego w jelitach kału. 

Kąpiele można powtarzać kilka razy dziennie (2-4). 

Pamiętaj! W przypadku zaczopowania samicy w ciąży, przez masaże brzuszka mozna spowodować pękniecie kuli lub jaj. W takim przypadku należy niezwłocznie skontaktować się z wykwalifikowanym lekarzem weterynarii. 

3. Jeśli jednak po kilku dniach (2-3) nawodnienie organizmu oraz kąpiele nie przyniosły efektu można spróbować podać parafinę ciekłą (dostępna w każdej aptece), dawka (na dobę) w zależności od wielkości jaszczurki. Podrostkom młodszym niż 4 miesiące i do 60 gramów wagi podajemy 3 krople, dla większego zwierzęcia dawka wynosi jedną krople na każde 20 gramów wagi, jednak nie więcej niż 1 ml jednorazowo (w zależności od rozmiarów otworu w zakraplaczu wielkość kropli może być różna - 0.1 ml lub 0.2 ml). 

Jeśli lekarz weterynarii nie wyrazi sprzeciwu, można zastosować małe dawki preparatów zawierających kultury żywych bakterii, jak np. Bio-lapis (dla zajęczaków) lub pro-kaolin, które wspomagają metabolizm i procesy trawienne ułatwiając wydalenie zalegających ciał obcych. 

Fot. Piasek zalegający w żołądku widoczny na zdjęciu RTG by beardeddragon.org

Pamiętaj! Nie podawaj więcej parafiny jak 1ml dla dorosłego osobnika JEDNORAZOWO, skleja ona kosmki jelitowa i upośledza trawienie. 

4. W przypadku, gdy powyższe środki nie przyniosły rezultatu możemy spróbować podrażnić kloakę. Potrzebne będą do tego dwie osoby. Najpierw kąpiemy agamę według wyżej opisanego sposobu, po 5-10 minutowej kąpieli wyciągamy jaszczurkę i jedna osobą ją przytrzymuje, a druga patyczkiem do uszu nasączonym w parafinie pociera delikatnie kloakę (NIE WKŁADAJ PATYCZKA DO ŚRODKA!!), po czym agamę dajemy z powrotem do wody i masujemy brzuch j.w. 

5. Jeśli w ciągu 5-7 dni agamie nie uda się samodzielnie usunąć z organizmu zalegającego elementu lub jak tylko stan zdrowia zwierzaka zacznie się pogarszać, należy natychmiast skorzystać z pomocy weterynaryjnej, gdyż w tej sytuacji lewatywa z soli fizjologicznej bądź nawet zabieg chirurgiczny, może okazać się jedynym ratunkiem. 

Pamiętaj! W razie pojawienia się paraliżu tylnych kończyn należy natychmiast przerwać próby leczenia zwierzęcia domowymi sposobami i skorzystać z pomocy lekarskiej. Po wydaleniu czopa, może upłynąć kilka tygodni, zanim agama odzyska pełne władanie w kończynach. 

Fot. Odchody z resztkami piasku by enjoytc

Fot. Masy kałowe po tygodniu zaczopowania by okins

Źródła: 
Pogona.pl 
Własne doświadczenia 
reptilerooms.com Cheri Smith 
Terrarium.com.pl 
Lek. wet. Marta Marciniak 

Korekta: 
Kalinka 
Lek. wet. Marta Marciniak 

Artykuł dedykuje ewkagamma