Prawidłowe żywienie jest jednym z kluczowych czynników wpływających na zdrowie, rozwój i ogólną kondycję agam. Wszelkie nieprawidłowości w komponowaniu diety prędzej czy później odbiją się na zdrowiu naszego podopiecznego dlatego warto poświęcić tej kwestii nieco więcej uwagi.

Agama brodata jest gatunkiem wszystkożernym, wymagającym bardzo zróżnicowanej diety. Do tej pory większość źródeł podawała, że udział roślin w diecie agamy niezależnie od jej wieku powinien wynosić 30-40%. Konieczność podawania roślin była często bagatelizowana i w efekcie większość agam żywiono głównie pokarmem zwierzęcym, co szybko odbijało się na ich zdrowiu. Dziś, na podstawie wieloletnich obserwacji hodowców i weterynarzy, oraz na podstawie sekcji mających na celu sprawdzenie zawartości żołądków agam znalezionych na wolności, wiemy, że ten model żywienia jest nieprawidłowy, wpływa niekorzystnie na zdrowie agam i skraca im życie. Zbyt mała ilość roślin w diecie prowadzi do bardzo wielu problemów zdrowotnych takich jak problemy z nawodnieniem organizmu, brak regularnego wypróżniania, zbytnie otłuszczenie (w tym otłuszczenie narządów wewnętrznych) czy zaburzenia pracy wątroby oraz nerek.

Karmiąc agamę należy pamiętać, że stosunek pokarmu roślinnego do zwierzęcego powinien zmieniać się wraz z wiekiem agamy, która na różnych etapach wzrostu, ma różne zapotrzebowanie na substancje odżywcze. Dotychczasowy model traktował agamy brodate we wszystkich przedziałach wiekowych tak samo, co w efekcie sprawiało, że jedynie podrostki były karmione adekwatnie do swoich potrzeb. Aby odpowiednio dobrać dietę do wieku agamy, należy trzymać się następującego schematu:

• U dorosłej agamy, w wieku powyżej 18 miesięcy, rośliny powinny stanowić 70-80% diety

• U osobników w wieku 12-18 miesięcy rośliny powinny stanowić ok 50% diety

• U osobników młodych w wieku 4-12 miesięcy rośliny powinny stanowić 30-40% diety

• Maluchy do ok 4 miesiąca życia rosną bardzo intensywnie i wymagają diety wysokobiałkowej a rośliny powinny stanowić ok 10% ich diety

Częstość karmienia również powinna zmieniać się wraz z wiekiem i wielkością agamy. Wiele źródeł podaje, że częstość karmienia powinna zmieniać się wraz z osiągniętą przez agamę długością. Jest to jak najbardziej akceptowalny system i według niego młodym osobnikom podajemy pokarm 1-2 razy dziennie, podrostkom do 35-40 cm raz dziennie, a agamom powyżej 35 cm 2-3 razy w tygodniu ale trzeba brać pod uwagę fakt, że jest to ogromne uogólnienie, a agamy rosną w różnym tempie i osiągają różną wielkość docelową. Jedna osiągnie 35 cm w wieku 7 miesięcy a inna, w tym samym wieku będzie miała 40 albo 25 cm. Nie istnieje sztywna norma, która powie jakiej długości powinna być agama w danym wieku. Teoretycznie każda agama powinna osiągnąć długość ok 45-50 cm ale w praktyce wygląda to bardzo różnie i wiele osobników nigdy nie osiąga takich rozmiarów, kończąc wzrost osiągając ok 35cm.

Dlatego dopasowując częstość karmienia do konkretnej agamy, można sugerować się nie tylko samą jej długością ale przede wszystkim wiekiem, a co za tym idzie, informacją czy agama znajduje się jeszcze w okresie wzrostu.

• Osobniki bardzo młode, do mniej więcej 4 miesiąca życia karmimy dwa razy dziennie.

• Podrostki do mniej więcej 8-9 miesiąca życia karmimy codziennie

• Dorosłe agamy i podrostki powyżej 9 miesiąca życia karmimy raz na 2-3 dni

Pokarm roślinny:

Dieta roślinna agamy powinna składać się głównie z roślin zielonych, liści i ziół. Dobrym uzupełnieniem są również kiełki np kiełki rzodkiewki czy słonecznika oraz niektóre kwiaty.

W okresie wiosennym i letnim, wiele roślin jadalnych dla agam możemy znaleźć na dworze. Mniszek lekarski, mlecz, babka, mięta, koniczyna – to tylko przykłady tego, co możemy bezpiecznie podać naszej jaszczurce. Ważne jest aby wszystkie rośliny (również te kupione w sklepie) dokładnie myć przed podaniem i starać się nie zbierać ich tuż przy ruchliwej ulicy czy w innym miejscu o wysokim poziomie zanieczyszczeń. Wyjątkiem, jeśli chodzi o mycie, są kwiaty – ich nie powinniśmy myć aby nie wypłukiwać pyłku.

W okresie jesiennym i zimowym niestety źródło pokarmu, którym dysponowaliśmy latem staje się niedostępne i pozostaje żywić agamę roślinami kupionymi w sklepie lub wyhodowanymi w domu. Może to być mięta, melisa, cykoria, bazylia, trzykrotka, koperek, roszponka, trzykrotka i wiele innych dostępnych w sklepach roślin.

Lista roślin jadalnych dla agamy i opis diety roślinnej znajduje się tutaj : http://pogona.pl/artykuly_46_dieta-roslinna.html

Najbardziej obszerne kompedium wiedzy na temat diety roślinnej znajduje się tutaj: https://thetortoisetable.org.uk/ Jest to co prawda strona przeznaczona dla właścicieli żółwi ale możemy się nią spokojnie kierować również przy żywieniu agamy.

O czym należy bezwzględnie pamiętać?

Bardzo ważne jest aby przez dietę roślinną nie rozumieć podawania agamie warzyw i owoców, które mogą być jedynie okazjonalną przekąską i absolutnie nie nadają się na podstawę diety tych zwierząt. Nadmiar owoców i warzyw w diecie skutkuje otyłością, zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej i problemami z trawieniem. Większość popularnych owoców i warzyw, takich jak banan, jabłko czy marchew zupełnie nie nadają się na pokarm dla tych zwierząt i mogą być rozważane jedynie jako absolutnie wyjątkowa przekąska, podawana okazjonalnie, a nie jako zamiennik dla roślin zielonych. Przykładowo banan i jabłko (a szczególnie banan) zawierają bardzo niekorzystny stosunek wapnia do fosforu, do tego bogate są w cukry, do których trawienia agamy nie są przystosowane.

Pokarm zwierzęcy

Pokarm zwierzęcy, a w szczególności żywe owady, to niezbędny element diety agamy, bez względu na jej wiek i wielkość. Decydując się na agamę należy pamiętać o tym, że będziemy musieli karmić ją żywymi owadami i należy ten fakt omówić również z innymi członkami rodziny przed zakupem agamy. U młodych osobników, do 4 miesiąca życia, owady powinny stanowić 90% diety i nie powinny być zastępowane żadnymi zamiennikami. Bardzo często młodziutkie agamy zupełnie odmawiają przyjmowania pokarmu roślinnego i przyzwyczajanie ich do niego jest długotrwałym procesem, wówczas owady stanowią niemal 100% diety maluchów. Starsze osobniki również, mimo coraz większego udziału roślin w diecie, będą potrzebowały dostępu do żywych owadów dlatego nie jest to jaszczurka dla kogoś, kto szuka gatunku, który może jeść wyłącznie rośliny bo sam boi/brzydzi się owadów lub rodzinie/współlokatorom nie odpowiada karmienie owadami.

Możemy wybrać jeden gatunek owada jako dominujący w diecie naszej agamy ale należy pamiętać o tym, że pokarm zwierzęcy podawany agamie powinien być jak najbardziej urozmaicony. Najczęściej jako podstawę wybierane są świerszcze (bananowe, domowe lub kubańskie), karaczany (tureckie, szare, argentyńskie lub brazylijskie) lub szarańcza (wędrowna lub pustynna).

Dobrym uzupełnieniem będą mączniki, mole woskowe, hermetia, patyczaki i ślimaki.

Myszy absolutnie nie podajemy. Akceptowalne jest jedynie sporadyczne podawanie maksymalnie 3 dniowych osesków mysich (starsze posiadają znacznie mniej korzystny dla agam zestaw wartości odżywczych).

Więcej o pokarmie zwierzęcym znajduje się tutaj : http://pogona.pl/artykuly_62_pokarm-zwierzecy-i-zasady-komponowania-diety.html

Pokarmy zabronione:

Agamom nie wolno podawać następujących pokarmów:

- karmy dla psów i kotów

- nabiału

- pieczywa, zbóż, kasz

- słodyczy

- potraw smażonych, pieczonych, przyprawionych

Suplementacja:

Suplementacja jest absolutnie konieczna niezależnie od wieku agamy. Nie można z niej zrezygnować i jest stałym elementem opieki nad tym gatunkiem a jej brak stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia gada.

Wapń

Najważniejszym i absolutnie niezbędnym elementem suplementacji jest wapń. Jego niedobory prowadzą do bardzo poważnych problemów zdrowotnych, między innymi zahamowania wzrostu oraz MBD. W teorii istnieje możliwość takiego skomponowania diety połączonego z żywieniem karmówki dietą wysokowapniową, że suplementacja preparatami wapniowymi może zostać zredukowana do minimum a nawet do zera jednak nie jest to łatwe, wymaga wiele samodyscypliny ze strony właściciela i absolutnie nie powinno być praktykowane przez osoby bez dużego doświadczenia w opiece nad jaszczurkami wszystkożernymi. Z tego też powodu sposób ten nie będzie opisany w tym artykule jako osobna forma suplementacji ponieważ błędne jego zastosowanie może skończyć się dla jaszczurki tragicznie. W hodowli nawet mimo odpowiedniej diety ze względu na bezpieczeństwo agam suplementacja wapniem jest bezwzględnie stosowana.

Istnieją dwie podstawowe formy suplementacji wapniem:

Pierwsza to gotowy,sproszkowany preparat wapniowy dedykowany dla gadów. Powinien być to czysty węglan wapnia, pozbawiony wszelkich dodatków witaminowych. Kupując taki preparat koniecznie kupmy taki, który nie zawiera witaminy D3. Przykładowym polecanym dla agam preparatem do suplementacji jest np Zoomed ReptiCalcium bez D3 ale tak naprawdę najważniejszy jest pozbawiony dodatków skład i jeśli chodzi o firmę, to dopóki jest to czysty węglan wapnia mamy całkowitą dowolność.

Drugi sposób to podawanie sepii, Może być ona w postaci całej kości mątwiej lub w proszku. Kupując sepię w całości i tak będziemy zmuszeni ją zetrzeć. Sepia oprócz węglanu wapnia zawiera również fosforan wapnia, mirkoelementy i sole magnezowe. Z tego powodu znacznie częściej do suplementacji wybiera się preparaty zawierające węglan wapnia, które wolne są od fosforu. Sepia jako główne źródło wapnia może być stosowana jedynie jeśli dieta agamy jest bardzo dobrze zbilansowana, zwłaszcza pod względem stosunku wapnia do fosforu.

Jak często podajemy wapń?

Zdania wśród hodowców są podzielone. Z mojego doświadczenia z gatunkiem wynika, że w kontekście wapnia znacznie bardziej powszechnym problemem jest jego niedobór i brak suplementacji niż jego nadmiar w diecie. Teoretycznie przedawkowanie wapnia jest na tyle trudne do osiągnięcia, że nawet się go nie rozważa i zakłada się, że jego nadmiar zostanie po prostu wydalony z organizmu. Dlatego można założyć, że nawet codzienne jego podawanie w rozsądnych ilościach nie powinno zaszkodzić agamie. W praktyce zbyt częste i zbyt obfite podawanie wapnia może prowadzić do pewnych komplikacji. Wapń neutralizuje kwasy żołądkowe agamy. Oznacza to, że jeśli jaszczurka będzie otrzymywać wapń przy każdym karmieniu i to w dużych ilościach, proces trawienia może zostać na tyle zaburzony, że może dojść nawet do niedoborów pewnych składników odżywczych w organizmie gada. Innym potencjalnym, często przytaczanym problemem jest zjawisko zwapnienia organów czyli odkładanie się soli wapnia w organizmie agamy. Jest to jednak problem, który najczęściej spowodowany jest nie samym przedawkowaniem wapnia a przede wszystkim niedoborem witaminy K i w przypadku zdrowych, odpowiednio żywionych i suplementowanych witaminami agam zjawisko to praktycznie nie występuje a nadmiar wapnia jest po prostu wydalany z organizmu.

• Maluchom wapń podajemy codziennie. Jako, że agamy do mniej więcej 4 miesiąca powinny być karmione 2 razy dziennie wapń podawajmy codziennie ale tak, aby nie podawać go przy każdym karmieniu.

• Podrostki (4-12 miesięcy) powinny dostawać wapń co drugi dzień.

• W przypadku dorosłych osobników podajemy wapń raz na 3 dni.

Wapń podajemy agamie posypując owady lub rośliny przed podaniem, warto również zostawić agamie płytką miseczkę, na którą nasypujemy trochę wapnia dzięki czemu jaszczurka ma do niego stały dostęp. Przedawkowanie wapnia jest praktycznie niemożliwe i podawanie go codziennie w rozsądnych ilościach w żaden sposób nie zaszkodzi agamie.

Dodatkową formą suplementacji jest podawanie karmówki żywionej dietą wysokowapniową. Więcej na ten temat tutaj https://www.terrarium.com.pl/1915-zywienie-zwierzat-owadozernych-a-skladniki-odzywcze-w-pokarmie/

Witaminy

Suplementacja agam preparatami multiwitaminowymi jest sprawą mocno dyskusyjną. Większość źródeł zaleca bezwzględne podawanie mieszanek witaminowych przeznaczonych dla gadów oczywiście zawierających witaminę D3 niezbędną do przyswajania wapnia. Tak naprawdę to nadmierne faszerowanie agam witaminami często przynosi skutek odwrotny do zamierzonego. Właściciele podają witaminy co drugi lub co trzeci dzień a nawet codziennie. Do czego to prowadzi? Do utraty apetytu jaszczurki, problemów z wątrobą czy przedawkowania niektórych witamin (w szczególności witaminy A, a w efekcie hiperwitaminozy i np efektu spuchniętych oczu). Czy w takim razie lepiej jest nie suplementować agam witaminami? Żadna skrajność nie jest dobra i nie powinniśmy rezygnować z podawania witamin - suplementacja jak najbardziej jest wskazana ale powinno się ją ograniczyć do podawania witamin raz w tygodniu, a u młodych osobników dwa razy w tygodniu

1. Nawodnienie organizmu
2. Witaminy a wapń
3. Dieta roślinna
4. Zasady komponowania diety agamy brodatej
5. Pokarm zwierzęcy dla agamy brodatej

Autor Agnieszka Oborska 28.01.2020